بررسی شاخص های مهم تحقیق و روند آن در ایران و جهان

دریافت: 24/6/92 پذیرش:3/11/92     مقدمه: تحقیق یکی از اصلی ترین عناصر هر نظام توسعه می باشد. امروزه تحقیق و توسعه چگونگی تخصیص بودجه و مسایل مالی را تعیین می کند. شکاف علمی کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه نیز بر اساس سهم تحقیق و توسعه در فعالیت های مختلف اقتصادی، اجتماعی و سیاسی آن ها سنجیده می شود.اما از آن جا که برای توسعه یافتگی، انتهایی نمی توان متصور بود، کشورهای در حال توسعه سعی می کنند کشورهای توسعه یافته تر را الگوی خود قرار داده و خود را به آن ها نزدیک کنند؛ اما اندازه گیری این که چقدر به اهداف خود دست یافته اند نیازمند ابزارهایی است. محققان و سازمان های متعددی مانند بانک جهانی و دفتر برنامه های توسعه سازمان ملل سعی در ارایه شاخص هایی برای این منظور کرده و اطلاعات کشورهای مختلف را همه ساله در سایت ها و انتشارات خود منتشر می کنند. هدف از اجرای این تحقیق، بررسی برخی شاخص های مهم تحقیق و روند آن در کشور، برگرفته از شاخص های سایت بانک جهانی، مؤسسه آمار سازمان یونسکو و سایر منابع می باشد.   روش کار: در این مطالعه توصیفی با استفاده آخرین اطلاعات موجود در جداول سری های زمانی سایت بانک جهانی، مؤسسه آمار سازمان یونسکو و تعدادی از منابع داخلی، شاخص های اصلی توسعه و تحقیق شامل: سهم اعتبارات تحقیق و توسعه از تولید ناخالص ملی، شاخص منابع انسانی، تعداد مقالات چاپ شده و سهم بخش های مختلف در اعتبارات تحقیق و توسعه را مورد پژوهش قرار دادیم و موقعیت کشورمان در منطقه و در جهان در خصوص شاخص های فوق را ارزیابی کردیم.   یافته ها: از نظرشاخص های توسعه و تحقیق، رتبـه کشورمان در سهم اعتبارات تحقیق و توسعه از تولید ناخالص داخلی بین کشورهای منطقه خاورمیانه، رتبه اول را دارد. میزان شاخص یاد شده از 34/0% در سال 1349 به 8/0 درسال 1387 رسیده است. میزان شاخص تعداد محققان در یک میلیون نفر جمعیت در طی سال های 2001 تا 2008 بیش از دو برابر رشد داشته است. در سال 2001 این شاخص 335 و در سال 2008 به 747 محقق در یک میلیون نفر رسیده است. رشد مقالات علمی چاپ شده در کشورمان در سال 2009 نسبت به سال 2001 رشد 6 برابری داشته است. در سال 2009، کشورمان با تولید 6313 مقاله در رتبه 21 جهان قرار داشته است. 6/61% هزینه های تحقیق و توسعه در کشورمان توسط بخش دولتی تأمین می شود.   نتیجه گیری: ایران از نظر اغلب شاخص های تحقیق و توسعه پس از پیروزی انقلاب اسلامی پیشرفت چشمگیری داشته است. با این وجود در کشور ما بخش اعظم اعتبارات تحقیق از طریق بودجه عمومی دولت تأمین و پرداخت می شود. از طرفی سیاست گذاری ها و تصمیم گیری ها بر مبنای تحقیق انجام نمی شود.